«Εἶπε Γέρων: Κἄν τίς ἀμάρτη ἐνώπιόν σου, μή κρίνεις αὐτόν, ἀλλά ἔχε σεαυτόν ἀμαρτωλότερον αὐτοῦ. Τήν γάρ ἁμαρτίαν εἶδες, τήν δέ μετάνοιαν οὐκ εἶδες». Δηλ. Εἶπε Γέροντας : Ἄν κάποιος ἁμαρτήσει μπροστά σου μή τόν κρίνεις ἀλλά νά ἔχεις τόν ἑαυτό σου πιό ἁμαρτωλό ἀπό αὐτόν. Γιατί τήν ἁμαρτία τήν εἶδες, τήν μετάνοια δεν την εἶδες.

«Αυτός που εξετάζει και ασχολείται με τα παραπτώματα των άλλων με σκληρότητα δεν θα απολαύσει ποτέ καμιά επιείκεια και συγχώρηση για τα δικά του αμαρτήματα. Διότι ο Θεός θα αποφασίσει για τον καθένα μας όχι μόνο ανάλογα με το είδος των αμαρτημάτων μας αλλά και ανάλογα με την κρίση που κάμνεις εσύ, άνθρωπε, για τις πράξεις των άλλων.
Γι’ αυτό και προτρέπει και λέγει προς όλους: «Μη κρίνετε για να μη κριθείτε». Διότι κάθε αμάρτημα δε θα παρουσιαστεί την ώρα της παγκόσμιας Κρίσης όπως έγινε μόνο, αλλά θα προστεθεί σ’ αυτό απαραίτητα και η κριτική που έγινε από μέρους σου προς το σύνδουλο και συνάνθρωπό σου.
Διότι όπως αυτός που είναι φιλάνθρωπος και πράος και εκδηλώνει συμπάθεια και συγχωρεί τον άλλο περικόπτει τον περισσότερο όγκο των αμαρτημάτων του, έτσι αντιθέτως και αυτός που κρίνει και κατακρίνει με πικρή διάθεση και σκληρότητα τους άλλους μεγαλώνει πολύ περισσότερο τα δικά του αμαρτήματα».

Εἶπε ἕνας Γέροντας: «Τίποτε δέν παροργίζει τόσο τόν Θεό καί τίποτε δέν ἀπογυμνώνει τόσο τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν χάρη, ὥστε νά φτάσει καί σέ ἐγκατάλειψη ἀπό μέρους τοῦ Θεοῦ, ὅσο τό νά κατηγορεί τόν πλησίον του, ἤ νά τόν κατακρίνει ἤ τό νά τόν ἐξουθενώνει. Καί εἶναι τόσο βαρύτερη ἡ κατάκριση ἀπό κάθε ἄλλη ἁμαρτία, ὥστε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός λέει: Ὑποκριτή, βγάλε πρώτα τό δοκάρι πού ἔχεις στό μάτι σου καί τότε θά δείς καθαρά γιά νά βγάλεις τό σκουπιδάκι πού βρίσκεται στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σοῦ (Λούκ. 6,42). Παρομοίωσε δηλαδή τό ἁμάρτημα τοῦ πλησίον μέ τό σκουπιδάκι, ἐνῶ τήν κατάκριση μέ τό δοκάρι. Εἶναι τόσο κακό τό νά κατακρίνει κανείς` σχεδόν ξεπερνά κάθε ἁμαρτία. Ἑπομένως τίποτε δέν εἶναι βαρύτερο, ἀδελφοί μου, οὔτε χειρότερο ἀπό τό νά καταδικάσουμε ἤ νά ἐξουθενώσουμε τόν πλησίον. Γιατί νά μή προτιμοῦμε νά κατακρίνουμε τόν ἑαυτό μας; Καί ἐννοώ τά κακά τά δικά μας πού καλά τά γνωρίζουμε καί γιά τά ὁποῖα πρόκειται νά δώσουμε λόγο στό Θεό. Γιατί ἁρπάζουμε τό δικαίωμα τῆς κρίσης τοῦ Θεοῦ; Τί θέλουμε ἀπό τό πλάσμα του; Τί θέλουμε ἀπό τόν πλησίον; Τί ζητάμε ἀπό τά βάρη τοῦ ἄλλου; Ἔχουμε ἀδελφοί τί νά φροντίσουμε. Ὁ καθείς ἄς προσέχει τόν ἑαυτό του καί τίς δικές του κακίες. Ἡ ἐξουσία νά δικαιώνει καί νά καταδικάζει, ἀνήκει μόνο στό Θεό, πού γνωρίζει καί τήν κατάσταση τοῦ καθενός καί τή δύναμη. Τόν τρόπο τῆς ζωῆς καί τά χαρίσματά του τήν ἰδιοσυγκρασία καί τίς ἱκανότητές του ἀνήκει στόν Θεό πού κρίνει ἀνάλογα μέ τό καθένα ἀπ’ αὐτά ὅπως ὁ ἴδιος μόνο τά γνωρίζει».

Ἔλεγε ὁ ἀββάς Μωυσής ὅτι ὀφείλει ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι νεκρός ἔναντι τοῦ πλησίον ὥστε νά μήν τόν κρίνει γιά τίποτε.

Ρώτησε ἕνας ἀδελφός τόν ἀββά Ποιμένα: «Ἐάν δῶ κάποιο σφάλμα τοῦ ἀδελφοῦ μου, εἶναι καλό τόν σκεπάσω;» Κι ὁ Γέροντας ἀπάντησε: «Ὅποια ὥρα σκεπάσουμε τό σφάλμα τοῦ ἀδελφοῦ μας, σκεπάζει καί ὁ Θεός τό δικό μας. Καί ὅποια ὥρα θά φανερώσουμε τοῦ ἀδελφοῦ τό σφάλμα, θά φανερώσει καί ὁ Θεός τό δικό μας».

Κάποιος ἀδελφός ἔκανε μία ἐρώτηση σ’ ἕναν ἅγιο Γέροντα γιά νά ἔχει μία βάση, ὥστε νά μήν ἁμαρτάνει μέ τό λογισμό. «Ἄς ὑποθέσουμε -εἶπε – ὅτι βλέπω κάποιον νά κάνει κάτι καί τό λέω αὐτό σέ κάποιον ἄλλοκαί βλέπω ὅτι δέν τόν κατακρίνω, ἀλλά ἁπλῶς το συζητοῦμε. Αὐτό παύει νά εἶναι κατάκριση;» Ὁ Γέροντας εἶπε : «Ἐάν μιλάς μέ ἐμπάθεια ἔχοντας κάτι ἐναντίον του, εἶναι κατάκριση ἄν ὅμως εἶσαι ἐλεύθερος ἀπό τό πάθος, δέν εἶναι κατάκριση. Ἀλλά γιά νά μή μεγαλώνει τό κακό, ἡ σιωπή εἶναι προτιμότερη.»

Εἶπε ἕνας Γέροντας : «Ἐάν δείς μέ τά μάτια σου τόν ἀδελφό σου νά ἁμαρτάνει, εὐθύς νά πείς : Ἀνάθεμά σου Σατανά. Ὁ ἀδελφός μου δέν ἔχει εὐθύνη. Καί ἀσφάλισε ἔτσι τήν καρδιά σου, ὥστε νά μήν κρίνεις τόν ἀδελφό σου ἀλλιῶς θά φύγει τό Ἅγιο Πνεύμα ἀπό σένα.

«Γι’ αυτό μην κατακρίνεις αυτούς που σφάλλουν. Μη σφετερίζεσαι το έργο του Θεού. Μη γίνεσαι αντίπαλος του Κυρίου, αρπάζοντας το αξίωμα που κράτησε για τον εαυτό Του. Και με τα ίδια σου τα μάτια αν δεις κάποιον ν’ αμαρτάνει, μην τον καταδικάσεις, μην τον κακολογήσεις, μην τον διασύρεις, μην τον εξουθενώσεις. Καταδίκασε τον διάβολο που τον εξαπάτησε και τον έριξε στην αμαρτία. Αν όμως καταδικάσεις τον αδελφό σου, θα επιβεβαιώσεις τον μεγάλο και άλογο εγωισμό σου. Και πρόσεξε γιατί θα πέσεις και εσύ στο ίδιο αμάρτημά. Κατά κανόνα, όποιος κρίνει τον άλλο για κάτι, πέφτει κατόπιν στο ίδιο. Κάλυψε λοιπόν σπλαχνικά με τη σιωπή το σφάλμα του αδελφού σου. Κι αν μπορείς διόρθωσέ τον με αγάπη και ταπείνωση. Αν δε μπορείς, μείνε στη σιωπή σου και καταδίκασε τον εαυτό σου για τα δικά σου αμαρτήματα. Σου αρκούν αυτά».

«Ο σκοπός μας δεν είναι να καταδικάζουμε το κακό, αλλά να το διορθώνουμε. Με την καταδίκη ο άνθρωπος μπορεί να χαθεί με την κατανόηση και τη βοήθεια θα σωθεί. Τον αμαρτωλό πρέπει να τον αντικρίζουμε με αγάπη και με σεβασμό στην ελευθερία του. Όταν ένα οικογενειακό μας πρόσωπο ρίχνει ένα βάζο από το τραπέζι και το σπάει, συνήθως οργιζόμαστε. Αν εκείνη τη στιγμή, την κρίσιμη, με μία κίνηση ψυχικής ανύψωσής μας, δείξουμε κατανόηση και δικαιολογήσουμε την ζημία, κερδίσαμε και την ψυχή μας και την ψυχή του αδελφού μας. Και αυτή είναι όλη η πνευματική ζωή μας: μία κίνηση ανύψωσής μας, μέσα στις δοκιμασίες των θλίψεων, από την αγανάκτηση του εγωισμού στην κατανόηση της αγάπης».

«…Όταν ο αδελφός μας σφάλει, εμείς πρέπει να βαστάξουμε τον πειρασμό του. Η αληθινή αγάπη μας εμπνέει να κάνουμε θυσίες χάριν του πλησίον. Όπως ο Χριστός, όταν τον σταύρωναν, παρακαλούσε τον ουράνιο Πατέρα Του να συγχωρήσει τους σταυρωτές Του, διότι δεν ήξεραν τι κάνουν. Χωρίς θυσία, με την κατάκρισή μας , σπρώχνουμε τον αδελφό μας που αμάρτησε, να πέσει πιο χαμηλά, ενώ με την σιωπηλή θυσία της αγάπης μας και την μυστική προσευχή μας για εκείνον, ξυπνάμε την συνείδησή του, που σηκώνεται και τον κατηγορεί και έτσι μετανοεί και διορθώνεται…»