Αρχή του Ευαγγελίου της σωτηρίας είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ.
Για να πραγματοποιηθεί το έργο της θείας Οικονομίας και να φανερωθεί εν σαρκί ο Υιός και Λόγος του Θεού, χρειαζόταν το εργαστήριο της ενώσεως της θείας και ανθρωπίνης φύσεως. Αυτός ο τόπος της φανερώσεως του Θεού, που προσέφερε στον Χριστό την ανθρώπινη φύση αμόλυντη και καθαρή από κάθε αμαρτία, ήταν η Υπεραγία και πανάμωμος Παρθένος Μαρία.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εστάλη από τον Θεό προς την Παρθένο, στην Ναζαρέτ, και της απηύθυνε έναν πρωτάκουστο χαιρετισμό: Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ, εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξί. Εν συνεχεία της ανήγγειλε το χαρμόσυνο μήνυμα ότι θα γεννήσει τον Υιό του Θεού. Η Παναγία, χωρίς να απιστήσει, ζήτησε να μάθει τον τρόπο της παραδόξου γεννήσεως: «Πώς θα γίνει αυτό, αφού δεν γνωρίζω άνδρα;» Και ο Αρχάγγελος Της αποκρίθηκε: «Πνεύμα Άγιο θα έλθει σ’ εσένα και η δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει, γι’ αυτό και το άγιο Βρέφος, που θα γεννήσεις, θα ονομασθεί Υιός του Θεού». Η Παναγία τότε αποκρίθηκε: Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου.[1]
Ύστερα από την συγκατάθεση της Παναγίας, ήλθε σ’ Αυτήν το Πανάγιο Πνεύμα, και συγχρόνως ήλθε μέσα Της ο Υιός του Θεού και δημιούργησε για το εαυτό Του σάρκα με ψυχή λογική και νοερά, όχι σπερματικώς αλλά δημιουργικώς, με την συνέργεια του Αγίου Πνεύματος. Έγινε δηλαδή ο Χριστός αυτουργός της ενανθρωπήσεώς Του: «Ο μονεγενής Υιός του Θεού… από αυτή την παρθενική και καθαρή γη (το πανάχραντο σώμα της Κυρίας Θεοτόκου) έπλασε τον εαυτό Του άνθρωπο».[2]
Ο λόγος του Αρχαγγέλου προς την Παναγία: Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι, φανερώνει ότι το έργο της σωτηρίας του ανθρώπου το εργάζεται από κοινού η Παναγία Τριάς. Διότι, κατά τους αγίους Πατέρας, Ύψιστος ονομάζεται ο Πατήρ, ενώ δύναμις Υψίστου είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού. Ο μεν Πατήρ ευδοκεί να σαρκωθεί ο Υιός, ο Λόγος του Θεού εργάζεται ο Ίδιος την σάρκωσή Του, και το Πανάγιο Πνεύμα τελεσιουργεί το μυστήριο.[3]
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει ότι «Ο Θεός που μας έπλασε από ευσπλαχνία, επέβλεψε προς εμάς με φιλανθρωπία και κατέβηκε στην γη, και αφού πήρε από την αγία Παρθένο την ανθρώπινη φύση την ανακαίνισε και την επανέφερε, ή μάλλον την ανέβασε σε θείο και ουράνιο ύψος». Έστειλε λοιπόν ο Θεός Πατήρ τον αρχάγγελο Γαβριήλ στην Παρθένο και την έκανε μητέρα του Υιού Του «με μόνη την αρχαγγελική προσφώνηση, ενώ Αυτή έμεινε παρθένος… Διότι αν συλλαμβανόταν από σπέρμα, δεν θα ήταν νέος άνθρωπος, ούτε σωτήρας των αμαρτωλών. Εφ’ όσον θα ήταν κληρονόμος του προπατορικού αμαρτήματος, δεν θα μπορούσε να κάμει την σάρκα Του πηγή αγιασμού, ώστε και των προπατόρων την αμαρτία να αποπλύνει και σε όλους τους μεταγενέστερους να επαρκεί για αγιασμό».[4]
Ο λόγος της Παναγίας: Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου, εκφράζει την εκούσια συγκατάθεσή Της, που ήταν απαραίτητη για να τελεσιουργηθεί το μυστήριο της σαρκώσεως του Λόγου του Θεού. Η υπακοή της Παρθένου στο προαιώνιο σχέδιο του Θεού επανόρθωσε την παρακοή της προμήτορος Εύας, και χάρισε την σωτηρία σε όλο το ανθρώπινο γένος.
Ένας ύμνος της εορτής ανακεφαλαιώνει το νόημά της: «Σήμερα είναι χαράς ευαγγέλια! Σήμερα είναι πανήγυρις της Παρθένου! Η γη ενώνεται με τον ουρανό, ο Αδάμ γίνεται καινούργιος, η Εύα ελευθερώνεται από την λύπη, και η ανθρώπινη σκηνή (η Παναγία), με την θέωση της ανθρωπίνης φύσεως που προσέλαβε ο θεός, έγινε ναός Θεού. Τι μυστήριο! Ο τρόπος της κενώσεως του Θεού είναι άγνωστος και ο τρόπος της συλλήψεως άφραστος. Άγγελος υπηρετεί στο θαύμα αυτό. Παρθενική κοιλία υποδέχεται τον Υιό του Θεού, το Άγιο Πνεύμα αποστέλλεται στην γη, ο Θεός Πατήρ ευδοκεί εξ ουρανού και διαπραγματεύεται με κοινή θέληση της Αγίας Τριάδος την αμοιβαία συμφωνία (μεταξύ Θεού και ανθρώπου: η Παρθένος προσφέρει στον Θεό την ανθρώπινη φύση και ο Θεός προσφέρει τον Χριστό). Εμείς δε που εν Χριστώ και δια του Χριστού σωθήκαμε, ας φωνάξουμε μαζί με τον αρχάγγελο Γαβριήλ προς την Παρθένο: Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος είναι μαζί Σου. Από Εσένα προήλθε η σωτηρία, ο Χριστός και Θεός μας, ο Οποίος αφού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, μας επανέφερε στον εαυτό Του. Αυτόν ικέτευε, Παρθένε, για την σωτηρία των ψυχών μας».[5]
[1] Πρβλ. Λουκάς 1, 26-38.
[2] Πρβλ. Οσ. Ιωάννης Δαμασκηνός, Έκδοσις 3, 2, PG 94, 985AB – Εγκώμιον εις την Κοίμησιν 2, 2, PG 96, 725Α.
[3] Λουκάς 1, 35. Πρβλ. Εορτοδρόμιον, σελ. 219.
[4] Ομιλία 14, PG 151, 169BD.
[5] Εσπερινός Ευαγγελισμού, Δοξαστικόν Αποστίχων.
Ιερομόναχος Γρηγόριος, Η Ορθόδοξη Πίστη, Λατρεία και Ζωή, Σχεδίασμα ορθοδόξου κατηχήσεως, Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, Άγιος Όρος, 2012
